Powiedzmy, że jestem stolarzem. Kiedy pracuję nad meblami do jadalni, ktoś poprosił mnie o wyprodukowanie, natykam się na potrzebę wymyślenia czegoś, co pozwoli ludziom w pokoju usiąść. Więc wymyślam krzesło. To raczej proste krzesło, bez podłokietników i nic wymyślnego, ale odpowiada mojej potrzebie: pozwolić ludziom usiąść. Tak, problem rozwiązany. Teraz mogę utrzymać mój genialny wynalazek w tajemnicy i być zazdrosny o mój cenny pomysł, albo mogę podzielić się nim ze światem stolarzy.

Dlaczego miałbyś się tym podzielić?

Ponieważ może to pomóc komuś rozwiązać ten sam problem, który napotkałem, by, powiedzmy po kilku dniach, miesiącach, a nawet latach, moje krzesło mogło wrócić do mnie z parą starych, dobrych podłokietników, które zostały wykonane przez innego stolarza na świecie. Ktoś, kto pożyczył moje krzesło, pracował nad nim i z powrotem dzielił się jego ulepszeniami. To może się powtarzać w kółko, im więcej problemów rozwiąże moje krzesło, tym więcej osób będzie pracować nad jego ulepszeniem, być może zapewniając mu wygodniejsze oparcie lub bardziej funkcjonalne nogi. W ten sposób możemy wspólnie opracować najlepsze możliwe krzesło dla danej sytuacji.

To jest ta część wspólnotowości, ale nie jest ona najważniejsza w tym wszystkim. Kluczowym powodem jest to, żeby program nie był kontrolowany wyłącznie przez jego właściciela. I tu dochodzimy do pewnej abstrakcji która w tej karkołomnej analogii może budzić sprzeciw: Ale dlaczego właściciel krzesła nie ma mieć prawa dysponować swoim majątkiem?!. Nie o to chodzi. Może z niego korzystać w sposób jaki tylko chce, problem zaczyna się gdy ów właściciel narzuca to, w jaki sposób mają korzystać z dystrybuowanego przez niego krzesła, inni. I tu zaczyna się ów problem którym zajmuje się Fundacja Wolnego Oprogramowania, której założycielem jest Richard Stallman.

Kto przekazuje instrukcje twojemu komputerowi¹? Możesz pomyśleć, że postępuje zgodnie z twoimi instrukcjami, kiedy naprawdę najpierw jest posłuszny komuś innemu, i tylko na tyle, na ile ów właciciel programu pozwoli mu słuchać. W przypadku oprogramowania istnieją dwie możliwości: Albo użytkownicy kontrolują program, lub program kontroluje użytkowników. To jest nieuniknione, jedno lub drugie. Aby użytkownicy mogli kontrolować program, potrzebują czterech zasadniczych wolności:

• wolność 0: wolność uruchamiania programu, w dowolnym celu,
• wolność 1: wolność analizowania programu oraz dostosowywania go do swoich potrzeb,

Wolności pierwsza i trzecia mogą być spełnione tylko wtedy, gdy dostępny jest kod źródłowy² oprogramowania³

Każdy program zazwyczaj ma dwie formy. Jest w formie, który możesz przeczytać i który możesz zrozumieć jeśli znasz język programowania⁴. To jest kod źródłowy To właśnie piszą i zmieniają programiści. Następnie jest plik wykonywalny, który jest zbiorem liczb których nawet programista nie jest w stanie rozgryźć. Jeśli wszystko, co otrzymasz, to plik wykonywalny⁵, to jest to straszny wrzód na tyłku, aby dowiedzieć się, co robi, a jeszcze trudniej to zmienić. Tak więc, aby dać ci realną możliwość nauki i zmiany, muszą dać ci kod źródłowy. To jest wymóg.

Możesz sobie zadać teraz pytanie "skoro jest możliwe się dowiedzieć co robi program nawet bez kodu źródłowego, to chyba nie ma problemu?" Żeby sobie móc to wyobrazić, dlaczego jest to problematyczne, stwórzmy prosty przykład: Idziecie do restauracji i zamawiacie sobie zupę. Na przykład dajmy na to zupę jarzynową. No i zmawiając sobie taką zupę jarzynową, no i na przykład chcielibyście sobie ugotować taką zupę w domu. I tu zaczynają się problemy. Większość oprogramowania które używamy, może być oprogramowaniem zamkniętym, czyli takim w którym nie mamy możliwości wglądu w kod źródłowy, czyli jakby nie możemy zobaczyć przepisu na naszą zupę. Dostajemy po prostu gotową zupę i nie wiemy tak do końca co w niej jest. Oczywiście, jeśli chcielibyśmy ugotować taką zupę jak na przykład Adobe Photoshop, no to patrząc na tą zupę widzimy "mhm, no dobrze, tu są takie elementy, takie elementy" i możemy próbować powtórzyć tą zupę, ale nie wiemy ile ktoś dał na przykład soli, nie wiemy ile ktoś dał pieprzu, nie wiemy jak długo tą zupę gotowano. A właśnie wolne oprogramowanie, działa bardziej w taki sposób, że od razu gdy zamawiacie sobie zupę, dostajecie przepis na tą zupę oraz gotowe składniki i możecie sobie taką zupę sami ugotować.

Z tymi dwiema wolnościami każdy użytkownik z osobna może sporządzić kopię i zacząć go zmieniać i sprawić, by robił to, czego chce. To jest indywidualna kontrola. Ale co, jeśli nie jesteś programistą? Patrzysz na kod źródłowy i nie rozumiesz go. Indywidualna kontrola nie wystarczy. Potrzebujemy też zbiorowej kontroli, co oznacza, że każda grupa użytkowników może ze sobą współpracować aby dostosować program do tego, czego chcą. Oczywiście w grupie część z nich to programiści. To oni faktycznie piszą zmiany, ale robią to jako część grupy za to, czego chce grupa. Oczywiście grupa nie musi być wszystkim. Inni mogą z niego skorzystać w inny sposób. Wszyscy mogą to zrobić. Zatem zbiorowa kontrola wymaga jeszcze dwóch podstawowych wolności.

• wolność 2: wolność rozpowszechniania kopii programu,
• wolność 3: wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność.

Jeśli masz wszystkie 4 wolności, to jest to wolne oprogramowanie, użytkownicy kontrolują program. Ale jeśli brakuje którejś z tych wolności, wtedy użytkownicy nie kontrolują programu. Zamiast tego program kontroluje użytkowników, a programista kontroluje program. Oznacza to więc, że ten program jest instrumentem niesprawiedliwej władzy dewelopera, nad użytkownikami. Oznacza to, że użytkownicy nie mają wolności, to jest niewolne, zastrzeżone oprogramowanie, którego musimy się pozbyć.

• ZMASLO - WOLNE oprogramowanie - Licencja Creative Commons – uznanie autorstwa (ponowne wykorzystanie dozwolone)
• Free software, free society - Richard Stallman at TED
• Wolne oprogramowanie - Wikisłownik